با کمال تاسف چند سالی است که ظواهر امور دینی و برخی از مستحبات (که امروز شاید حتی از منظر الهی مستحب هم نباشند) چنان ارج و قرب پیدا کرده اند که صحبت در مورد آن دشوار شده است. گوئی هاله ای از تقدس به دور آن کشیده شده است و افراد جرأت نمی کنند این گونه اعمال را در بوته نقد بگذارند.
یکی از این اعمال پیاده روی به سوی حرم ائمه است و یکی دیگر اعتکاف. در این مقال قصد دارم در مورد پیاده روی صحبت کنم.
فیلم تخیلی ولی واقعی. انسان عفریت می شود یا زامبی!
سال ها پیش وقتی فیلم های تخیلی را می دیدم که در آن ها یک موجود وحشتناک در بدن یک انسان تخم گذاری می کند و سپس این تخم ها به هیولائی تبدیل می شوند، با خود می گفتم این فیلم ها صددرصد تخیلی هستند و ارزش دیدن ندارند. همچنین بازی های کامپیوتری یا فیلم های سینمایی که زامبی ها را به تصویر می کشد. (زامبی موجود شبه انسانی است که از خصوصیات مثبت انسانی تهی شده و به دنبال این است که انسان های سالم را هم مانند خود بیمار کند. با هر کس تماس برقرار کند او هم زامبی می شود).
امروزه نظرم در این رابطه تغییر کرده است. گرچه این فیلم ها تخیلی هستند با یک نگاه موشکافانه باید گفت کاملا و صددرصد واقعی اند. همان اندازه واقعی که داستان سیمرغ عطار واقعی است و نیز داستان رستم و سهراب فردوسی. همه این ها از یک منظر، کاملا واقعی هستند.
مدتی بود که دخترم اصرار می کرد که فیلم کارتون آلیس در سرزمین عجایب و چند فیلم دیگر را ببینم اما فرصت نمی شد. دیشب فرصتی دست داد که «آلیس در سرزمین عجایب» محصول سال 2010 کمپانی والت دیسنی را ببینم. فیلم بسیار زیبا و قابل توصیه ای است. از نظر بنده، فیلم زیبا و قابل توصیه، فیلمی است که با یک بار دیدن، همهء حرف هایی را که می خواسته است بگوید، درنیابید و اگر برای بار دوم یا سوم فیلم را مشاهده کردید نکات تازه ای برایتان داشته باشد. همچنین فیلمی را قابل توصیه می دانم که شما را به فکر فرو برد و مشوق شما باشد برای پرسش و تحقیق و مطالعه. نه این که فقط جنبهء سرگرمی و خواب کردن داشته باشد. به عنوان مثال، بنده، با مشاهده سریال لاست تشویق شدم که کتاب های «برادران کارامازوف» و «مسیح باز مصلوب» را مطالعه کنم و در بارهء بعضی از پلان های آن با دوستان به مباحثه بپردازم. فیلم آلیس در سرزمین عجایب نیز از این دست فیلم هاست. به نکات فنی و جلوه های ویژه و انیمیشنی که در ساخت آن استفاده شده است اشاره ای نمی کنم. بلکه به جهاتی اشاره می کنم که در داستان فیلم گنجانده شده است.
چه موانعی بر سر راه تفاهم میان نسل جوان و روحانیون به عنوان متولیان تبلیغ دین وجود دارد؟ در مطلب حاضر به طور خلاصه به نکاتی اشاره خواهم کرد که می تواند برخی از علل دوری نسل جوان و دانش آموختگان حوزه های علمیه را بیان کند. در ابتدا و قبل از ورود به بحث اصلی باید توجه داشت که تفاهم، امری دو طرفه است و نمی توان موانع تفاهم را تنها به یک طرف بحث نسبت داد. نمی توان گفت روحانیون باید چنین و چنان کنند اما در مورد وظایف مخاطبین سکوت کرد.
چندی پیش دوست عزیزی از من راهنمائی و اظهار نظر خواست. بنده مطالب زیادی برای گفتن به او داشتم اما به گفتن کلیاتی اندک اکتفا کردم.
به این دلیل که می دانستم ایشان عمری را با عقایدی به سر برده است و اگر اکنون من به او بگویم باید یک تجدید نظر ریشه ای در کل گذشته ات بکنی این شجاعت را ندارد.
همه ما این گونه ایم. در اوان جوانی چیزی را برای خود به عنوان مجموعه عقاید اختیار می کنیم و به همان می چسبیم و تا آخر عمر همان مسیر را ادامه می دهیم.اگر هم از کسی مشورت یا راهنمایی بخواهیم به سراغ کسانی می رویم که در جزئیات مسیر، ما را راهنمائی کنند و نه این که از ما بخواهند که کلا مسیرمان را عوض کنیم.
مثلا اگر قصد کشتن کسی را داشته باشیم با کسانی مشورت می کنیم که به ما بگویند از چه وسیله ای استفاده کنیم تا راحتتر به مقصود خود برسیم نه با کسی که ما را به صلح و دستی دعوت می کند و می گوید اصلا فکر کشتن دیگران را از سرت بیرون کن.
اما زود باشد که ما با اجبار فرشته مرگ، با حقایق عالم مواجه شویم. آن روز همه اشتباهات ما که در دوران حیات از پذیرش آن سر باز زده بودیم برای ما زهر و آتش خواهد شد.
کسانی آن روز در امان خواهند بود که قبل از مردن و قبل از آن که به اجبار ملزم به پذیرش حقایق عالم شوند، خود، آمادگی تجدید نظر اساسی در کل زندگی خویش را داشته باشند. این حرف به معنای آن نیست که شخص هر روز نظرات تازه ای اختیار کند و متلون باشد. بلکه به معنای آن است که «آمادگی» از خود گذشتگی را داشته باشد. بتواند از افکار و نظرات خود بگذرد و بدون حجاب خود خواهی به عالم و آنچه در آن است بنگرد.
شخص باید این آمادگی را داشته باشد که در هر سن و سالی که باشد بر کل گذشته خود خط بطلان بکشد و شجاعانه اعلام کند که تا امروز اشتباه می کردم. اکنون از نو شروع می کنم. بسیاری از ما این آمادگی را نداریم. حتی فکر هم به آن نمی کنیم. ما همواره به دنبال اصلاح جزئیات مسیر هستیم نه خروج از مسیر فعلی و ورود به یک مسیر کاملا جدید.
آن شجاعت آسمانی که جلال الدین محمد مولوی به خرج داد و پس از ملاقات با شمس حاضر شد با گذشته خود وداع کند و راه تازه ای در پیش گیرد در ما نیست. پس آماده باشیم برای مواجه شدن با آتش. آتش درک حقایقی که آنها را دروغ می پنداشتیم و مسیر زندگی خود را بر خلاف آن تنظیم کرده بودیم.
خلاصه برخی مباحث مطروحه در جلسه چهارم سخنرانی در مسجد حضرت زینب (س) به مناسبت عید قربان
همچنان که در جلسه قبل گفته شد ما معمولا از آداب و مناسک دینی به ظاهر آن اکتفا می کنیم و برای کشف باطن آن اقدامی نمی کنیم. یکی از اعمال مهم عبادی که در مراسم حج انجام می شود عمل قربانی کردن است.
برخی افراد اعمال عبادی را صرفا به شکل تعبدی انجام می دهند. یعنی اگر از ایشان سوال شود چرا این عمل را به این صورت انجام می دهی جواب می دهند چون این عمل از نظر شرعی واجب است و ما کاری به فلسفه وجوب آن نداریم. به ما گفته اند واجب است ما هم انجام می دهیم.
خلاصه برخی از مباحث مطروحه در جلسه دوم سخنرانی در مسجد حضرت زینب (س)
مناسبت های دینی:
هدف از قرار دادن این مناسبت ها این نبوده است که ما در مواقعی شادی کنیم و در مواقعی عزاداری. هدف آن بوده است که با شرکت در مجالس مدیحه خوانی اولیاء دین، با روش و منش ایشان بیشتر آشنا شویم و راه زندگیمان راه آن بزرگواران شود. اصل، شناخت اولیاء خدا و متخلق شدن به اخلاق الهی است که در اولیاء متجلی شده است. اگر در مجلسی شرکت کردید و حوله ای را از اشک خود خیس کردید اما بعد از خروج از مجلس روش زندگیتان خلاف مسیر ائمه (علیهم السلام) بود، بدانید که کاری نکرده اید بلکه زیان کرده اید چرا که ممکن است آن اشک و سوگواری منشاء غرور و تکبر هم بشود. اما اگر تنها یک جمله از امامی شنیدید و با همان مسیر زندگیتان را تغییر دادید بدانید که سود کرده اید.
اجازه ندهیم مجالس اهل بیت، به تجلیل صرف خلاصه شود. ما نیازمند تحلیل روش زندگی و سخنان ایشان هستیم.
تحول مولوی
خلاصه مباحث مطرح شده در جلسه اول سخنرانی در مسجد حضرت زینب (س)
مولوی در باره نفس و خود خواهی، مثال جالبی آورده است:
آن یکی از خشم مادر را بکشت هم به زخم خنجر و هم زخم مشت
آن یکی گفتش که از بد گوهری یاد ناوردی تو حق مادری؟
گفت کاری کرد کان عار وی است کشتمش کان خاک ستار وی است
متهم شد با یکی زان کشتمش غرق خون در خاک گور آغشتمش
گفت آن کس را بکش ای محتشم گفت پس هر روز مردی را کشم؟
کشتم او را رستم از خون های خلق نای او برم به است از نای خلق
در اینجا مولوی حرف خود را می زند:
نفس توست آن مادر بد خاصیت که فساد اوست در هر ناحیت
پس بکش او را که بهر آن دنی هر دمی قصد عزیزی می کنی
نفس کشتی باز رستی ز اعتذار کس ترا دشمن نماند در دیار
این مطلب بسیار مهمی است که ما به علت خویشتن دوستی، همواره خود را بی عیب و پاک می پنداریم و دیگران را مسئول و مقصر. همین مطلب باعث دشمنی بین ما و نزدیکانمان می شود و باعث می شود در ارتباط با دیگران همواره خود را در یک جنگ تصور کنیم.
مولوی از آن رو نفس را به مادر تشبیه کرده است که مادر ، نزدیک ترین و دوست داشتنی ترین فرد از نزدیکان ماست و کشتن او به شدت برای ما ناگوار است.
به همین ترتیب ترجیح دادن حق دیگران بر خواسته های نفسانیمان بر ما سنگین و سخت می آید. ما همواره به دنبال این هستیم که حرف ما به کرسی بنشیند و خواسته های ما محقق شود. این که رضایت بدهیم به این که حرف دیگران به کرسی بنشیند و ما به خواسته هایمان نرسیم برای ما بسیار سخت و سنگین است. به همین علت با دیگران وارد جنگ می شویم.
کشتن نفس به معنی دوری از خوردن و آشامیدن و ارتباط جنسی معقول نیست. بلکه به معنی آن است که متواضعانه و فروتنانه و بدون منت و طلبکاری قانون طلائی اخلاق را گردن نهیم. قانون طلائی اخلاق این است:
آنچه را برای خود می خواهی برای دیگران نیز بخواه و آنچه را برای خود نمی پسندی برای دیگران نیز مخواه.
این قانون را گردن نهید و ببینید آیا دشمنی برایتان باقی خواهد ماند؟
بر سر من چه می‌آید و کار من به کجا خواهد کشید؟
انسان‌ها نسبت به این سوال، سه دسته‌اند:
یک دسته همواره در مورد امور روزمره دنیائی خود این سوال را می‌پرسند و بر اساس جواب آن برنامه‌ریزی می‌کنند. به گونه‌ای گام بر می‌دارند که بیشترین منفعت و کمترین ضرر را در زندگی این جهانی ببرند.
دسته دوم کسانی هستند که نفع و ضرر آخرتی را هم به مجموعه نفع و ضررهای خود می‌افزایند و تلاش می‌کنند حداکثر نفع دنیایی و آخرتی را ببرند و کمترین ضرر را متحمل شوند. وضع این افراد بسیار پیچیده‌تر از وضع دسته نخست است و برخی از ایشان، خسر الدنیا و الاخره خواهند شد.
دسته سوم که تعداد بسیار اندکی از کل جمعیت جهان را شامل می‌شود کسانی هستند که اصلا این سوال را به این صورت از خود نمی‌پرسند. بلکه همواره با خود می گویند:
مهم نیست بر سر من چه می‌آید. مهم آن است که بر سر جامعه بشری چه می‌آید.
در نزد ایشان نفع و ضرر شخصی معنای خود را از دست داده است. از سود و زیان فارغ شده‌اند. رسالت خود را این می‌دانند که در حد توان خود، به حرکت کل جامعه بشری به سوی کمال، کمک برسانند.
مولوی چه زیبا گفته است در وصف ایشان که:
هین بیخ مرگ برکن زیرا که نفخ صوری گردن بزن خزان را چون نوبهار گشتی
از رستخیز ایمن چون رستخیز نقدی هم از حساب رستی چون بی‌شمار گشتی
حضرت علی علیه السلام در جائی، وصف مردان نیک خدا را برای کمیل می‌گفت. در آخر سخنان خود گفت:
آه آه شوقا الی رؤیتهم.
من نیز در این مقال و در این دنیای به شدت تهی از مردان نیک خدا، می نالم که: آه آه که چه مشتاق دیدن ایشان هستم.
مولوی گفت:
دشمن خویشیم و یار آنکه ما را می کشد / غرق دریائیم و ما را موج دریا می کشد
زان چنین خندان و خوش ما جان شیرین می دهیم / کان ملک ما را به شهد و شیر و حلوا می کشد
خویش فربه می نمائیم از پی قربان عید / کان قصاب عاشقان بس خوب و زیبا می کشد
...
سلام بر تو عزیز همسفر
در باره دلیل حضور خود، در اینجا، در صفحه در باره من ، اشاره ای کرده ام.
به یاری خداوند متعال، به زودی، مبسوط مطالب طرح شده در جلسات «انس با مولانا» به سایت اضافه خواهد شد.
